2011-12-19 Marlon Talks #30

Agenda

Do 12 Jan Student Concert   
20:15, Kapel van het Fontys Conservatorium. Studenten van Enno Voorhorst
en Marlon Titre
Zo 29 Jan Masterclass  
12:00 -16:00 Masterclass bij de Gitaarcirckel Leiderdorp.
Aanmelden tot 12 januari op www.gitaarcirkelleiderdorp.nl
Za 12 Mei Masterclass   
Conservatorium van Cambrai, Frankrijk
Zo 13 Mei Rodrigo Concerto   
Rodrigo’s Fantasia para un Gentilhombre met het orkest
van het Cambrai Conservatorium

Interview met luthier John van Gool

John van Gool startte zijn carrière als gitaarbouwer in 1978. Zijn gitaren worden gebouwd volgens de principes van Antonio Torres, welke volgens hem het beste resultaat geeft voor zowel balans als klankkwaliteit van de gitaar. In 1988 had hij de mogelijkheid een meester bouwcursus te volgen bij de gerenommeerde gitaarbouwer José L. Romanillos die in 1989 en 1992 werd vervolgd met opleidingen in Cordoba, Spanje. Sinds 1980 bouwt hij, naast de klassieke gitaar ook de flamenco gitaar. In 1984 werd een start gemaakt met het bouwen van diverse typen luiten en na bestuderen en onderzoek naar de Spaanse vihuela wordt ook dit schitterende instrument door hem vervaardigd. Sinds 1995 maakt hij barok gitaren met schitterende inleg en originele 3D rozetten waar sinds 2010 de barok gitaar met gewelfd achterblad aan is toegevoegd.

Beste John, kun je wat vertellen over je recente projecten?

Ik heb recent een barok gitaar met gewelfd achterblad gebouwd. Deze zat nog niet in het aanbod van de historische instrumenten. Het bleek een redelijk ingewikkeld project te zijn, vooral omdat voor dit type gitaar een speciale mal moet worden gemaakt, wat behoorlijk wat tijd vergt. Buiten het maken van de mal heb ik ook een bekleding voor de achterkant van de hals gemaakt uit esdoorn en ebben. Deze is  geheel met de hand uitgezaagd! De gitaar is gebouwd naar een voorbeeld uit het Musée de la Musique in Parijs.

Ook heb ik een klassieke gitaar gebouwd met zeer fraai gevlamd esdoorn voor zij- en achterkant en fichte bovenblad. Deze is geheel gebaseerd op de Torres gitaar “La Suprema” uit 1864. Op het moment werk ik aan een klassieke gitaar met fichte bovenblad en Indisch palissander zij- en achterkant. Ik heb zojuist het politoerwerk afgerond en deze moet nu enkele weken uitharden. Dan wordt de kam gelijmd en na enkele dagen kan ik hem voor het eerst besnaren. Al met al weer redelijk spannend hoe deze gitaar uiteindelijk gaat klinken.

Hoe ben je ertoe gekomen gitaarbouwer te worden?

Naast de bouw speel ik al veel langer gitaar, eerst klassiek maar momenteel vooral flamenco, waaronder het begeleiden van flamenco danslessen. Ik heb vroeger ook gitaarles gegeven. Sommige leerlingen wilden niet alleen gitaar leren spelen maar soms ook wat over de achtergrond van het instrument weten. Waar komt de gitaar vandaan, hoe is ze gebouwd en meer van die vragen. Ik heb dat toen uitgezocht. Er was toen helaas nog geen internet, maar ik ben aardig wat te weten gekomen, o.a. via de bibliotheek, over de historie en de bouw. Ik vond ook een boek over de gitaarbouw en de techniek van het bouwen bleek dicht te liggen bij de hobby die ik toen had, het bouwen van houten scheepsmodellen vanaf tekening. Aan de hand van dit boek heb ik in 1978 mijn eerste gitaar gebouwd gebaseerd op een instrument wat ik toen zelf in bezit had. Leerlingen wilde wel een door mij gebouwde gitaar en zo is mijn carrière als gitaarbouwer begonnen. Later zijn de historische instrumenten toegevoegd.

Waar streef je naar bij het bouwen van een nieuwe gitaar in termen van klank, volume en balans?

Kort gezegd streef ik naar een harmonieus huwelijk tussen materiaal, klank, volume en balans. Het bouwen van een gitaar is gebaseerd op het vinden van compromissen. Enerzijds hebben we te maken met de diskant, de hoge tonen, anderzijds met de baskant, de lage tonen en het gebied daar tussen. Een goede diskant vraagt veel stijfheid in het materiaal maar de baskant nu juist weer niet! Hier moet een eerste compromis worden gevonden en wel in de dikte van het materiaal en dan vooral het bovenblad. Ook met de bebalking, de steunlatjes aan de binnenkant van het bovenblad, kun je als bouwer het nodige doen. Een zeer stijf bovenblad geeft veel steun aan de hoge tonen maar beïnvloed het midden en de bastonen negatief. Andersom geldt dit natuurlijk ook. Minder stijf geeft veel bas maar minder hoog. Het is dus belangrijk om te zorgen dat alles optimaal wordt ondersteund. De bouwer kan dit bereiken door de dikte van het bovenblad te variëren. Dikker in het midden en dunner langs de randen. Dit heeft te maken met de manier waarop het bovenblad beweegt. Bij de bastonen gaat het in zijn geheel op en neer en naarmate de tonen (frequenties) hoger worden gaat het blad in meerdere delen bewegen die steeds dichter rond de kam komen te liggen. Vandaar dikker in het midden dunner langs de buitenranden. Volume vind ik niet belangrijk, tenminste als het om decibellen gaat. Een gitaar kan heel hard klinken als je erboven zit terwijl ze op enkele meters afstand al uitgeblust is. Veel belangrijker is of de gitaar in staat is de omgevingslucht te benutten om het geluid over grotere afstand te transporteren. Dit heeft ook weer direct te maken met het bovenstaande. Ook de duur van de klank (susstain) en de balans heeft hiermee te maken. Een aangeslagen snaar van een massieve elektrische gitaar, niet aangesloten op een versterker, blijft zeer lang klinken maar is nauwelijks te horen. Een aangeslagen snaar van bijvoorbeeld een banjo (bovenblad een soort trommelvel) is zeer luid en zeer kort. Bij het 1e voorbeeld kan de trilling van de snaar het materiaal onvoldoende in werking zetten en blijft in de snaar hangen en in het 2e voorbeeld wordt de trilling zo snel afgenomen dat een korte felle toon ontstaat en de snaar nauwelijks natrilt. Er moet hier dus een compromis worden gevonden tussen heel dik (zeer stijf met lange klank) of heel dun (slap met korte klank).

Word je door het spel van een gitarist wel eens geïnspireerd om aanpassingen te maken in de manier waarop je een gitaar bouwt?

Niet zozeer door het spel, daar geniet ik alleen maar van, maar meer door het fysiek van de gitarist. Ik houd rekening met lichaamsbouw en lengte van vingers en handen van de gitarist waarvoor ik bouw. Ik kan dus de gitaar aanpassen aan de gitarist indien nodig.

Je bouwde enkele jaren geleden je eerste draadloos versterkte gitaar. Ik heb er zelf een geprobeerd en ben er erg van onder de indruk. Hoe kwam je op het idee?

Dank je voor het compliment. Ik ben op het idee gekomen door een opmerking die Paco Peña zo’n vijf jaar geleden eens tegen me maakte na zijn concert  gebaseerd op een schilderij van de Spaanse schilder Goya waarbij  het voor hem niet mogelijk was statisch op een plaats te blijven.  Hij wilde eigenlijk een flamenco gitaar die versterkt kon worden zonder achter een microfoon te zitten of met een draad aan een versterker vast te zitten. Kortom vrijheid op het podium. Ik ben dit idee gaan uitwerken wat drie jaar terug heeft geleid tot de “onzichtbare draadloos versterkbare gitaar” waarbij de gitarist niet meer gebonden is aan een vaste plaats. Je kunt met dit systeem zelfs zonder probleem een “soundcheck” doen op de stoel van de toehoorder.

Je bouwt naast klassieke en flamenco gitaren ook luiten en barokgitaren. Benader je het bouwproces bij deze instrumenten op een andere manier?

Ja, hoewel het basisprincipe wat betreft de bouwtechnische kant niet veel afwijkt van de normale bouw van een gitaar zijn er toch enkele verschillen. Alleen al de andere manier van besnaring en de gebruikte snaren lijdt tot een ander benadering. Snaren zijn veel dunner, lager van spanning, dubbel uitgevoerd en van darm dus bovenbladen moeten hierop worden aangepast. Ik houd ook rekening met materialen als lijm en lakken die in de tijd van deze instrumenten in gebruik waren.

Heb je, ter afsluiting, nog een advies of tip voor lezers?

Ja, een klein advies. We zitten weer in de tijd van centrale verwarming en vorst, dus regelmatig zeer droge lucht. Als u een hand gebouwd instrument bezit let dan goed op de luchtvochtigheid. Neem maatregelen als de luchtvochtigheid onder de 45 % komt. Een droogte scheur in uw instrument kan zeer snel ontstaan.

Hartelijk dank!

Bedankt voor het lezen van de E-zine. De beste wensen voor het nieuwe jaar!